Ιυττός (Κνωσσία Δίκτη)

Όρος Ιυτός, ή Γιούχτας
Στην Μινωική περίοδο υπήρξε ιερό βουνό και έχουν ανακαλυφθεί αξιόλογoι αρχαιολογικοί χώροι με ανεκτίμητης αξίας ευρήματα, όπως τα Ανεμόσπηλια, το Ιερό κορυφής, το Χωστό Νερό, και ο Στραβομύτης.
Το οικολογικό πάρκο του Γιούχτα περιλαμβάνει το ίδιο το όρος και τρία φαράγγια: το Κνωσανό, το Κουναβιανό και το Αστρακανό που είναι και το μεγαλύτερο σε μήκος.

Οι σημαντικοί αρχαιολογικοί χώροι, μνημεία του μινωικού πολιτισμού, που βρίσκονται στο βουνό ορίζουν την αρχαιολογική διάσταση του Γιούχτα. Συγκεκριμένα έχουν εντοπιστεί τέσσερα ιερά, ένα μινωικό νεκροταφείο, η αρχαία Έλτυνα και ο μινωικός οικισμός Μυρτιάς.
Η κωμόπολη των Αρχανών βρίσκεται κτισμένη στις παρυφές του όρους.
Στην κορυφή του είχε οικοδομηθεί ιερός οίκος 8Χ5μ. με περίβολο που είχε κυκλώπειο τείχος, μέσα στο ιερό του οποίου ανακαλύφθηκαν λατρευτικά είδωλα ανδρών και γυναικών και αναθηματικά μέλη.


Στην Μινωική περίοδο υπήρξε ιερό βουνό και έχουν ανακαλυφθεί αξιόλογoι αρχαιολογικοί χώροι με ανεκτίμητης αξίας ευρήματα, όπως τα ανεμόσπηλια, το ιερό κορυφής, το χωστό νερό, και ο στραβομύτης. Στην κορυφή του είχε οικοδομηθεί ιερός οίκος 8Χ5μ. με περίβολο που είχε κυκλώπειο τείχος, μέσα στο ιερό του οποίου ανακαλύφθηκαν λατρευτικά είδωλα ανδρών και γυναικών και αναθηματικά μέλη.
 Στη βόρεια πλευρά του Ιυττού, στη θέση Ανεμόσπηλια, ανασκάφηκε μινωϊκό ιερό που καταστράφηκε από σεισμό, μέσα στο οποίο βρέθηκαν τέσσερεις ανθρώπινοι σκελετοί, από τους οποίους ο ένας σε ειδική θέση και στάση.

Αν το κοιτάξει κανείς  από βορειοδυτικά ομοιάζει με ποροφίλ ανθρώπινου προσώπου που "κοιτάζει" ψηλά.
Η μυθολογία αναφέρει πως εδώ βρίσκονταν ο τάφος του Θεού-Βασιλειά Δία.
Να πούμε πως ο Καλλιμαχος θέλοντας να υπερασπιστει την αρκαδικην ανατροφη του Δια (και το πως δεν ανατράφει στην Κρήτη στα Ιδαία Όρη) υποστηρίζει πως οι Κρήτες ψεύδονται περί του Δια διάφορα, όπως και για τον θάνατο του:
<<Κρήτες αεί ψεύσται και γαρ τάφον, ώ άνα, σείο
Κρήτες ετεκτήναντο, συ δ' ου θάνες εσσί γαρ αιεί >>, <<Οι Κρήτες λέγουν πάντοτε ψέματα και προς τούτο είπαν ψέματα, / διότι κατασκεύασαν για σένα τάφο, / εσύ όμως δεν απέθανες διότι εσύ είσαι αιώνιος>> , (ΟΡΦΙΚΑ, Ύμνοι Καλλιμάχου και Επιγράμματα, Ύμνος εις ΔΙΑ 1 -15)
Δεν γνωριζω αν ο Επιμενείδης και Καλλίμαχος συσχέτιζαν τον ψεύτικο κατά αυτούς τάφο του Διός με το όρος Γιούχτα.
Για να καταλάβετε περισσότερα διαβάστε το βιβλίο του Η. Τσατσόμοιρου: "Η ιστορία της Γεννέσεως της Ελληνικής Γλώσσας" που υπάρχει στην βιβλιοθήκη του λύχνου, και αναφέρεται στην εποχή βασιλείας του Διός...

Το όνομα του βουνού ήταν “Ιυττός” (Κνωσσία Δίκτη) στην αρχαιότητα.
Το όνομα Γιούχτας αποτελεί παραφθορά του Λατινικού Γιούπιτερ που σημαίνει Δίας.... μάλλον όμως το Ιυττός μπορεί με παράφραση να γίνει Γιούχτας (Ιυττός, Ιυκτός, Γιούκτας).

Ο Ιυττός ήταν ιερό βουνό και ένα από τα σημαντικότερα ιερά κορυφής του μινωικού πολιτισμού. Εκεί βρέθηκε ναός 3700 ετών και 4 βωμοί ήταν κάτι σαν η ακρόπολη της Κνωσού. Ο Γιούχτας λοιπόν ένα μυθικό ανθρωπόμορφο βουνό που συμβολίζει τον τάφο του Δία, πατέρα θεών και ανθρώπων που ξάπλωσε ανάμεσα στα κρητικά βουνά, τα οποία τον γέννησαν ανάμεσα στο Δικταίο άντρο και στο Ιδαίον άντροι (χώροι που διεκδικούν την γέννηση του).

Αξιόλογη είναι και η οικολογική διάσταση του όρους χάρη στην πλούσια χλωρίδα και πανίδα της περιοχής. Στα φαράγγια συναντάει κανείς υδρόφιλα είδη, όπως ιτιές, λυγαριές και πλατάνια, πολλά ενδημικά της Κρήτης και της υπόλοιπης Ελλάδας, καθώς και πάνω από 44 είδη πουλιών και 7 είδη θηλαστικών.

Ο "Γιούχτας" έχει ύψος 811 μέτρα.