Ὁ Ἀλκμὰν ἦταν λυρικὸς ποιητὴς ὁ ὁποῖος ἔζησε κατὰ τὰ μέσα τοῦ 7ου αἰώνα π.Χ. Ἦταν Ἕλληνας Ἰωνικῆς καταγωγῆς καὶ γεννήθηκε στὶς Σάρδεις τῆς Λυδίας. Ἀπὸ ἐκεῖ μετέβει στὴ Σπάρτη (εἴτε μετὰ ἀπὸ κάποιο χρησμὸ ποὺ ἔλαβε, εἴτε ὡς δοῦλος).
Οἱ ἀλεξανδρινοὶ γραμματικοὶ χώρισαν τὰ ἔργα του σὲ ἕξι βιβλία, τὰ ὁποῖα περιεῖχαν ὕμνους, παιάνες, ὑπορχήματα, σκόλια καὶ παρθένεια. Ὁ Ἀλκμὰν ἦταν ἐκεῖνος ποὺ διαμόρφωσε τὴ χορικὴ ποίηση σὲ ἰδιαίτερο λογοτεχνικὸ εἶδος στὴ Σπάρτη. Δὲ συνέθετε μόνο τὸ κείμενο τῶν ποιημάτων του, ἀλλὰ καθόριζε καὶ τὴ μουσικὴ καὶ τὶς χορευτικὲς καὶ μιμητικὲς κινήσεις τους.
Ἡ ἔκπληξη ἦλθε τὸ 1957 μετὰ τὴ δημοσίευση τοῦ παπύρου 2390 τῆς Ὀξυρρύγχου (πόλη τῆς Κάτω Αἰγύπτου ὅπου σὲ ἀνασκαφὲς βρέθηκε ἕνας μεγάλος ἀριθμὸς παπύρων μὲ ἑλληνικὰ κυρίως κείμενα ποὺ ἔχουν τὸ ὄνομα τῆς πόλης καὶ ἕναν κωδικὸ ἀριθμό), ὁ ὁποῖος χρονολογεῖται ἀπὸ τὸν 2ο μ.Χ. αἰώνα. Στὸν πάπυρο αὐτὸν διασώζονται τμήματα ἀπὸ ἕνα σχόλιο σὲ πεζὸ λόγο ὅπου ἀποκαλύπτεται ὅτι σὲ ἕνα ἀπὸ τὰ ποιήματά του ὁ Ἀλκμὰν ἀσχολεῖται μὲ ἕνα εἶδος θεογονικῆς κοσμολογίας.
Σύμφωνα μὲ τοὺς ἐπιστήμονες, ἡ κοσμογονικὴ ἄποψη ποὺ διατυπώνεται ἀπὸ τὸν λυρικὸ ποιητὴ Ἀλκμάνα στὰ μέσα του 7ου π.Χ. αἰώνα περιγράφει ἀπόψεις πολὺ ἀρχαιότερες οἱ ὁποῖες συμπίπτουν μὲ σύγχρονες κοσμολογικὲς ὑποθέσεις περὶ γεννήσεως τοῦ αἰσθητοῦ ἀπὸ ἐμᾶς ἀστρικοῦ σύμπαντος «ἀπὸ μία σημειακὴ ἰδιομορφία στὸ ἐσωτερικὸ μίας λευκῆς ὀπῆς, ἡ ὁποία ¬ λόγω τῆς χρονικῆς συμμετρίας τῶν ἐξισώσεων τοῦ Ἀϊνστάιν¬ μπορεῖ νὰ θεωρηθεῖ ὡς μία χρονικὰ ἀνεστραμμένη μέλανα ὀπὴ (μαύρη τρύπα)».
Ἀκολουθεῖ τὸ κείμενο τοῦ Ἀλκμάνος:
«πάντων!!![
τις ἐκ δὲ τῶ π[ τέ-
κμωρ ἐγένετο τ[
μο[!] ἐντεῦθεν ει![
πόρον ἀπὸ τῆς πορ![!!]![
ὡς γὰρ ἤρξατο ἡ ὕλη κατασκευα[σθῆναι
ἐγένετο πόρος τις οἱονεὶ ἀρχή· λ[έγει
οὖν ὁ Ἀλκμὰν τὴν ὕλην πάν[των τετα-
ραγμένην καὶ ἀπόητον· εἶτα [γενέ-
σθαι τινά φησιν τὸν κατασκευά[ζοντα
πάντα, εἶτα γενέσθαι [πό]ρον, τοῦ [δὲ πό-
ρου παρελθόντος ἐπακολουθῆ[σαι] τέ-
κμωρ· καὶ ἔστιν ὁ μὲν πόρος οἷον ἀρχή, τὸ δὲ τέ-
κμωρ οἱονεὶ τέλος. τῆς Θέτιδος γενο-
μένης ἀρχὴ καὶ τέ[λ]ο[ς ταῦτ]α πάντων ἐ-
γένε[τ]ο, καὶ τὰ μὲν πάντα [ὁμο]ίαν ἔχει
τὴν φύσιν τῆι τοῦ χαλκοῦ ὕληι, ἡ δὲ
Θέτις τ[ῆι] τοῦ τεχνίτου, ὁ δὲ πόρος καὶ τὸ τέ-
κμωρ τῆι ἀρχῆι καὶ τῶι τέλει. πρέσγ[υς
δὲ ἀντὶ τοῦ πρεσβύτης. καὶ τρίτος σκότος·
διὰ τὸ μηδέπω μήτε ἥλιον μήτε σε-
λ]ήνην γεγονέναι ἀλλ᾽ ἔτι ἀδιάκριτ[ο]ν εἶναι
τ]ὴν ὕλην· ἐγένοντο οὖν ὑπο![!]!!! πό-
ρος καὶ τέκμωρ καὶ σκότ[ος ]![ ἆμάρ
τε καὶ σελάνα καὶ τρίτον σκότος· τας
μαρμαρυγας· ἆμαρ οὐ ψιλῶς ἀλλὰ
σὺν ἡλίωι· τὸ μὲν πρότερον ἦν σκότος μό-
νον, μετὰ δὲ ταῦτα διακριθέ[ντο]ς αὐτοῦ»
[...γιατί ὅταν ἡ ὕλη ἄρχισε νὰ τακτοποιεῖται, δημιουργήθηκε ἕνα εἶδος περάσματος-διόδου (πόρου), κάτι σὰν ἀρχή. Λέει λοιπὸν ὁ Ἀλκμὰν ὅτι ἡ ὕλη ὅλων τῶν πραγμάτων ἦταν ταραγμένη καὶ ἀποίητη, ἔπειτα γεννήθηκε κάποιος ὁ ὁποῖος κατασκεύασε τὰ πάντα, ἔπειτα δημιουργήθηκε ἕνας πόρος καὶ ὅταν παρῆλθε αὐτὸς ὁ πόρος, ἀκολούθησε ἕνα τέκμωρ (τέκμαρ= καθορισμένο σημεῖο, φανερωμένο σημεῖο, τεκμήριο, ὅριο, τέρμα). Καὶ ὁ πόρος εἶναι ἡ ἀρχή, ἐνῶ τὸ τέκμωρ τέλος. Ὅταν γεννήθηκε ἡ Θέτις, αὐτὰ ἔγιναν ἡ ἀρχὴ καὶ τὸ τέλος τῶν πάντων καὶ τὸ σύνολο τῶν πραγμάτων ἔχει φύσιν παρόμοια μὲ τὸ ὑλικό του χαλκοῦ, ἐνῶ ἡ Θέτις μὲ ἐκείνη τοῦ τεχνίτη καὶ ὁ πόρος καὶ τὸ ὅριο (τέκμωρ) παρόμοια μὲ ἐκείνη τῆς ἀρχῆς καὶ τοῦ τέλους. Πρωτότοκος δὲ ἀντὶ μεταγενέστερος. Καὶ τρίτο στὴ σειρὰ τὸ σκότος, ἐξαιτίας τοῦ ὅτι ποτὲ ὡς τότε οὔτε ὁ Ἥλιος οὔτε ἡ Σελήνη εἶχαν δημιουργηθεῖ, ἀλλὰ ἡ ὕλη ἦταν ἀκόμη ἀδιαμόρφωτη. Δημιουργήθηκαν λοιπὸν ὑπὸ …….. ὁ πόρος καὶ τὸ ὅριο (τέκμωρ) καὶ τὸ σκότος…. ἡ ἡμέρα καὶ ἡ Σελήνη καὶ τρίτον τὸ σκότος. Ἡ ἀκτινοβολία τῆς ἡμέρας δὲν ἦταν πυκνὴ ἀλλὰ ὑπεβοηθεῖτο ἀπὸ (τὴν ἀκτινοβολία) τοῦ Ἡλίου, (διότι) προηγουμένως ἦταν μόνο σκοτάδι, μετὰ δὲ αὐτὰ (αὐτὴ τὴ διαδικασία) ξεχώρισε ἀπὸ αὐτό]
Ὁ Ἀλκμὰν λοιπὸν ἀναφέρει ὅτι ἀρχικὰ ἡ ὕλη ἦταν ταραγμένη καὶ ἀδιαμόρφωτη, δὲν εἶχαν δημιουργηθεῖ ἀκόμη οὔτε ὁ Ἥλιος οὔτε ἡ Σελήνη καὶ κατ' ἐπέκτασιν οὔτε τὸ ἀστρικὸ Σύμπαν. Δηλαδὴ τὸ ἀντιληπτὸ ἀπὸ τὶς αἰσθήσεις μας ἀστρικὸ Σύμπαν δημιουργήθηκε μέσω ἑνὸς μὴ παρατηρήσιμου, ἀποίητου καὶ ἀδιαμόρφωτου ὑλικοῦ, τὸ ὁποῖο προϋπῆρχε. Τότε, στὰ πλαίσια τοῦ χώρου ποὺ ἦταν γεμάτος ἀπὸ ἐκεῖνο τὸ ἀόρατο καὶ μὴ παρατηρήσιμο ὑλικὸ (μὴ ὕλη ἢ ἀφανὴς ὕλη), γεννήθηκε κάποιος ποὺ τακτοποιοῦσε τὰ πάντα (ἡ Θέτις, τὸ ὄνομα τῆς ὁποίας προέρχεται ἀπὸ τὸ ρῆμα τίθημι, ποὺ σημαίνει θέτω, τοποθετῶ, ταξιθετῶ ¬ τὰ ἀπαρέμφατα: τιθέναι, θέσθαι) σὰν τεχνίτης. Ἔπειτα στὸν χῶρο τῆς μὴ ἢ ἀφανοῦς ὕλης δημιουργήθηκε ἕνας πόρος (= στενὴ διάβαση, διάδρομος, πέρασμα) ποὺ ἔπαιξε τὸν ρόλο τῆς ἀρχῆς. Δηλαδὴ ἡ στενὴ αὐτὴ διάβαση ἀποτέλεσε τὸν λῶρο γιὰ νὰ βγεῖ ἡ ταραγμένη, ἀδιαμόρφωτη καὶ μὴ παρατηρούμενη ὕλη (ἄρα ἀφανής) ἀπὸ τὸν χῶρο τῆς ἀρχικῆς αἰσθητὴς ἀνυπαρξίας στὸν αἰσθητὸ χῶρο τοῦ παρατηρήσιμου καὶ ἀντιληπτοῦ Σύμπαντος. Ἀκολούθησε ἡ δημιουργία ἑνὸς ὁρίου - τὸ τέκμωρ -. Ὅταν ἡ ἀποίητη - ἀδιαμόρφωτη ἢ καὶ ἀφανὴς ὕλη διάβαινε τὸ τέκμωρ καθίστατο αὐτομάτως διαμορφωμένη καὶ αἰσθητή, ἐφόσον μποροῦσε νὰ δημιουργεῖ αἰσθητὰ ἀντικείμενα, ὅπως ὁ Ἥλιος καὶ ἡ Σελήνη. Ἄρα θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι τὸ τέκμωρ εἶναι τὸ σημεῖο στὸ ὁποῖο ἡ ἀφανὴς καὶ ἀδήλωτη ὕλη “ὁρίζεται” καὶ ”τεκμηριώνεται” ὡς ἀντιληπτὴ καὶ δεδηλωμένη πλέον. [βλ. τὴν ἀναφορὰ τῆς τῶν Ἑλλήνων Μυθολογίας γιὰ τὴν ἐμφάνιση τῆς Δήλου κατὰ τὴν γέννεση τοῦ Ἀπόλλωνος] .
Ὁ πόρος καὶ τὸ τέκμωρ συνυπῆρχαν μὲ τὸ σκότος ὡς ἕνα ἑνιαῖο σύνολο διακριτῶν γεγονότων. Ἀσφαλῶς ὁλόκληρο τὸ σύστημα «πόρος - τέκμωρ - σκότος» βρισκόταν ἐκτὸς τοῦ αἰσθητοῦ καὶ ἀντιληπτοῦ Σύμπαντος. Μετὰ τὸ ὅριο (τέκμωρ) δημιουργήθηκαν ἡ ἡμέρα (πιθανότατα τὸ φωτεινὸ μέρος τοῦ ἡμερονυκτίου καὶ κατ' ἐπέκτασιν ὁ Ἥλιος), ἡ Σελήνη καὶ τὸ σκότος (πιθανότατα ἡ νύχτα, τὸ μὴ φωτεινὸ μέρος ¬ σκοτεινό ¬ του ἡμερονυκτίου). Μετὰ τὸ ὅριο (τέκμωρ) ἀρχίζει νὰ ὑλοποιεῖται τὸ αἰσθητὸ καὶ ἀντιληπτὸ Σύμπαν. Τὸ φῶς τῆς ἡμέρας (ἀκτινοβολίες) δὲν ἦταν πυκνό, ἀλλὰ ὑπεβοηθεῖτο ἀπὸ τὴν ἀκτινοβολία τοῦ Ἡλίου. «Στὸ σημεῖο αὐτό» ἐπισημαίνουν οἱ ἀστροφυσικοὶ «εἶναι ἐνδιαφέρον νὰ σημειώσουμε ὅτι ὁ σχολιαστὴς δηλώνει πὼς τὸ φῶς (οἱ ἀκτινοβολίες) τῆς ἡμέρας "ὑπεβοηθεῖτο" ἀπὸ τὸν Ἥλιο, ὁ ὁποῖος κατὰ συνέπειαν δὲν δημιουργοῦσε "ἐξ ὁλοκλήρου". Τὸ γεγονὸς αὐτό μας ὁδηγεῖ στὸ συμπέρασμα ὅτι ἡ ἡμέρα, στὸ σημεῖο αὐτὸ τοῦ σχολίου, πιθανότατα δὲν ταυτίζεται μὲ τὸ φωτεινὸ μέρος τοῦ ἡλιακοῦ ἡμερονυκτίου, ἀλλὰ μὲ τὴ σημερινὴ σύγχρονη καὶ γενικευμένη ἔννοια τῆς παρουσίας ἀκτινοβολιῶν, δηλαδὴ τὴν ἔννοια τοῦ φωτός».
Ὁ Ἀλκμὰν λοιπὸν δίνει ἕνα κοσμογονικὸ μοντέλο ποὺ σίγουρα περιγράφει ἀπόψεις παλαιότερές του 7ου π.Χ. αἰώνα, ὅπου ὑπάρχουν ἀξιοσημείωτες ταυτίσεις μὲ σύγχρονες κοσμολογικὲς ὑποθέσεις βάσει τῶν ὁποίων τὸ παρατηρήσιμο ἀστρικὸ Σύμπαν γεννήθηκε ἀπὸ μία σημειακὴ ἰδιομορφία στὸ ἐσωτερικὸ μίας λευκῆς ὀπῆς ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ θεωρηθεῖ μία ἀνεστραμμένη μελανὴ ὀπὴ (μελανὴ ὀπή Schwarzschild) . Ἂς σημειωθεῖ ὅτι ἤδη ἀπὸ τὰ μέσα τῆς δεκαετίας τοῦ '60 διατυπώθηκαν παρεμφερεῖς ὑποθέσεις, σύμφωνα μὲ τὶς ὁποῖες οἱ λευκὲς ὀπές, ποὺ ἴσως ὑπάρχουν, ἀποτελοῦν περιοχὲς τοῦ Σύμπαντος οἱ ὁποῖες ὑφίστανται τὴ μεγάλη Ἔκρηξη μὲ χρονικὴ καθυστέρηση.
Ὁ ἀλκμάνειος «πόρος» μπορεῖ νὰ ταυτισθεῖ ἐννοιολογικὰ μὲ τὸν “λῶρο Ἀϊνστάιν-Ρόζεν” , ἡ σημειακὴ ἰδιομορφία μὲ τὴν ἔννοια «τέκμωρ», ἐνῶ τὸ παράλληλο Σύμπαν ἀπὸ τὸ ὁποῖο ἐκκινεῖ ὁ λῶρος μὲ τὸν χῶρο τῆς ἀποίητης, ἀδιαμόρφωτης καὶ μὴ αἰσθητὴς ὕλης. Αὐτὸς ὁ λῶρος σύμφωνα μὲ τὴ σύγχρονη φυσικὴ μπορεῖ νὰ ἑνώνει εἴτε δυὸ παράλληλα σύμπαντα εἴτε δυὸ διαφορετικὲς περιοχῆς (δυὸ διαφορετικὰ πᾶν-τά) τοῦ ἴδιου ἑνὸς σύμπαντος. Ἡ ἔννοια τῆς λευκῆς ὀπῆς προκύπτει ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι τὸ «τέκμωρ» ὡς ὅριο τοῦ «πόρου» εἶναι, κατὰ τὸν Ἀλκμάνα, τὸ σημεῖο ἐκδήλωσης αἰσθητῆς ὕλης ἐκ τοῦ «μὴ ὄντος», ἀλλὰ καὶ ἐνέργειας φωτεινῆς, ἐφόσον ἀμέσως μετὰ ἀπὸ αὐτὸν γεννήθηκε ἡ ἡμέρα .
Τὴν πιθανὴ σχέση τοῦ «τέκμωρος» ὡς σημείου στὸ ὁποῖο ἡ ἀφανὴς καὶ ἀδήλωτη ὕλη “ὁρίζεται”, “τεκμηριώνεται” καὶ “δηλώνεται” μὲ τὴν ἀφανῆ νῆσο “Ὀρτυγία” ἡ ὁποία ἐν συνέχειᾳ ἐνεφανίσθη καὶ ὀνομάσθηκε “Δήλος” θὰ μᾶς ἀπασχολήσει καὶ στὸ τμῆμα περὶ Χάους στὴν συνέχεια τῶν σχολίων στὴν Θεογονία ποὺ δημοσιεύουμε στὴν Δημοθοινία μας.
-------------------------------------------------------------
Ὑποσημειώσεις
1 «Μία προσωκρατικὴ κοσμολογικὴ πρόταση» Ἐργασία ἀπὸ τοὺς κκ. Μάνο Δανέζη, Εὐστρ. Θεοδοσίου, Θεοφάνη Γραμμένο καὶ τὴν κ. Μαργιέλα Σταθοπούλου, ἀστροφυσικούς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
2 Poetae melici Graeci, Page, D.L. (Ed) Oxford: Clarendon Press, 1962, 1967
3 κ.κ. Μάνος Δανέζης, Εὐστρ. Θεοδοσίου, Θεοφάνης Γραμμένος καὶ ἡ κυρία Μαργιέλα Σταθοπούλου, ἀστροφυσικοί τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
4 Kip Thorne , Μαῦρες Τρύπες καὶ Στρεβλώσεις τοῦ Χρόνου, Τόμος 1
5 Kip Thorne , Μαῦρες Τρύπες καὶ Στρεβλώσεις τοῦ Χρόνου, Τόμος 2
6 'Ιστότοπος http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=111183
----------------------------------------------------------
Πηγὲς - παραπομπὲς – βιβλιογραφία
Ἀθανασίου Ἀγγελόπουλου - Νέο Λεξικὸ τῆς Ἑλληνικῆς Μυθολογίας - εκδ. Ἐλεύθερη Σκέψις
Kip Thorne , Μαῦρες Τρύπες καὶ Στρεβλώσεις τοῦ Χρόνου, Τόμοι 1 & 2 – εκδ. Κάτοπτρον
«Μία προσωκρατικὴ κοσμολογικὴ πρόταση» Ἐργασία ἀπὸ τοὺς κκ. Μάνο Δανέζη, Εὐστρ. Θεοδοσίου, Θεοφάνη Γραμμένο καὶ τὴν κ. Μαργιέλα Σταθοπούλου, ἀστροφυσικούς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=111183
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE% ... E%AC%CE%BD
http://www.papyrology.ox.ac.uk/POxy/VEx ... tents.html
http://www.davlos.gr/webfiles/yearspec. ... 52&page=27
ΠΗΓΗ
