Το μεγάλο πλιάτσικο αρχαιοτήτων κατά την διάρκεια της κατοχής

Από ένα βιβλίο που εξεδόθη το 1946 από το Υπουργείο Θρησκευμάτων και Εθνικής Παιδείας, με τίτλο:


"ΖΗΜΙΑΙ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΕΚ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΩΝ ΚΑΤΟΧΗΣ".



Το βιβλίο προλογίζει ο τότε Υπουργός Α. Παπαδήμος.
Η εργασία ανατέθηκε έπειτα από υπουργική απόφαση εις τους κυρίους:

Χ. Καρούζον
Ι. Μηλιάδην
Γ. Ανδρουτσόπουλο
Ν. Ζαφειρόπουλο
Μ. Καλλιγά


Το βιβλίο περιγράφει αναλυτικά όλες τις ζημιές που προκάλεσαν οι Γερμανοί,οι Ιταλοί και οι Βούλγαροι και χωρίζεται στις εξής ενότητες :


α)   κλοπές
β)   αυθαίρετες ανασκαφές
γ)   καταστροφές
δ)   ζημιές από πολεμικές ενέργειες
ε)   υλικές ζημιές
στ) προστασια μέσω αρχαιολογικών χώρων
ζ)   αυθαιρεσίες και βαναυσότητες



ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ:



α)Κλοπές Γερμανών

Αθήναι

Εις το Γερμανικόν Αρχαιολογικόν Ινστιτούτον ευρέθησαν γεωμετρικά ξύλινα αντικείμενα εντός υαλίνου δοχείου πλήρους υγρού.Η προέλευσις των αντικειμένων αυτών είναι επισήμως άγνωστος εις την ελληνικήν αρχ/κήν υπηρεσίαν,εικάζεται δε μόνον υπό των αρχαιολόγων του Εθνικού Μουσείου ότι προέρχονται εκ Σάμου.
Πάντως πρόκειται περί παρανόμου αφαιρέσεως αρχαίων εκ του Μουσείου,εις το οποίον ανήκον.

Γερμανοί αξιωματικοί επρομηθεύθησαν αρίστην αρχαίαν κεφαλήν γυναικός (του 4ου π.Χ. αι.),ην εχάρισαν εις τον Στρατάρχην List,όστις την έλαβε μεθ'εαυτού.Και οι αξιωματικοί κακώς την απέκτησαν και ο Στρατάρχης κακώς την εξήγαγεν εξ 'Ελλάδος.

Τα ευσήματα των παντοίων ανασκαφών των οι Γερμανοί συνεκέντρουν παρά τους ελληνικούς αρχαιολογικούς νόμους και παρά την ρητήν των υπόσχεσιν εις το Γερμανικόν Ινστιτούτον.Ούτω είναι άγνωστον τι ευρέθη,που ευρέθη και τι απέγιναν τα ευρήματα των λαθραίων και τυχαίων ανασκαφών των.Εις το Γερμανικόν Αρχαιολογικόν Ινστιτούτον εθεάθησαν δύο ή τρία ζεμπίλια όστρακα κατά τον Ιούνιον του 1944.

Αθήναι-Κεραμεικός

Την 9 Νοεμβρίου 1941 εκλάπη παρόντος του Γερμανού αρχαιολόγου Gebauer και άλλων Γερμανών πίναξ γραπτός μελανόμορφος εξαιρετικής τέχνης μετά παραστάσεως προθέσεως νεκρού.(Διαστάσεις: 0.245 * 0,167. Αύξ. αριθ. ευρετηρίου Μουσείου Κεραμεικού 677).

Γερμανός αξιωματικός ηγόρασεν εκ του χώρου της ανασκαφής του Κεραμεικού λύχνον παρ'εργάτου,πιθανώς δε παρόμοιαι αγοραί και επομένως φυγαδεύσεις εκ του χώρου της ανασκαφής να εγένοντο περισσότεραι δεδομένου ότι κατά το διάστημα της κατοχής συνέβαινε να επισκέπτωνται τον χώρον και τριακόσιοι ακόμη στρατιωτικοί συγχρόνως.

Πειραιεύς

Παρά Γερμανού στρατιωτικού εγένετο απόπειρα κλοπής του Μουσείου Πειραιώς.

Σκαραμαγκάς

Αγγεία τινα,άτινα ευρέθησαν εις Μυκηναικούς τάφους κατά την εκτέλεσιν γερμανικών στρατιωτικών έργων παρά τον Σκαραμαγκάν,εκλάπησαν παρά των Γερμανών.

Βούλα

Κατά την εκτέλεσιν στρατιωτικών έργων οι Γερμανοί εύρον αρχαιότητας,ας δεν παρέδωσαν εις την ελληνικήν αρχαιολογικήν υπηρεσίαν.

Βάρη

Παρά την Βάρην ευρέθησαν αρχαιότητες,αίτινες δεν παρεδόθησαν εις την ελληνικήν αρχαιολογικήν υπηρεσίαν,αλλά μετεφέρθησαν εις το γερμανικόν αρχαιολογικόν Ινστιτούτον και ουδεμίαν έλαβε γνώσιν περί αυτών η ημετέρα υπηρεσία.

Κορωπή

Εκ της αρχαιολογικής συλλογής του Κορωπίου εκλάπησαν κατά το διάστημα της κατοχής υπό των Γερμανών αρχαιότητες.

Κερατέα

Τα υπολείμματα της αρχαιολογικής Συλλογής,μετά την κλοπήν και καταστροφήν των Ιταλών,διεσκόρπισαν οι Γερμανοί και έκλεψαν τινα τούτων.

Σούνιον


Προ του Τουριστικού περιπτέρου του Σουνίου υπήρχον δύο μαρμάρινοι αμφορείς,οίτινες αφηρέθησαν παρά των Γερμανών.Μόνον του ενός η βάσις παρέμεινεν εκεί.

Ελευσίς

Μορφωμένοι Γερμανοί στρατιωτικοί κατόπιν επισταμένης μελέτης του Μουσείου απεφάσισαν και εξετέλεσαν κλοπήν,αφού προηγουμένως κατεσκεύασαν και το προς την κλοπήν κατάλληλον εργαλείον.Έθραυσαν δηλαδή δια καταλλήλως προητοιμασμένου κοντού το παράθυρον της παρά το Μουσείον αποθήκης και δια του κοντού αφήρησαν αγγεία και ειδώλια εξ αυτής.Γενόμενοι δε αντιληπτοί έφυγον επί μοτοσυκλέττας.Αναιδής και αχαρακτήριστος είναι επίσης η δικαιολογία,την οποίαν έδωσεν η γερμανική υπηρεσία προστασίας καλλιτεχνημάτων δια του από 27-2-42 εγγράφου της (Kraiker),όπερ έχει επί λέξει ως εξής:
<<Η προκείμενη περίπτωσις δέον να μη θεωρηθή ως κλοπή,δι'ής θα επλούτιζον οι δράσται.Τούτο συνάγεται εκ του γεγονότος ότι πρόκειται περί μορφωμένων ανθρώπων,οίτινες έχουν ενδιαφέρον δια την ελληνικήν αρχαιότητα,όπερ συνάγεται εκ του ότι εγνώριζον την Αγγλικήν και έκαμον χρήσιν του αγγλιστί γεγραμμένου οδηγού.Οι αποκομίσαντες θα είχον προφανώς την πρόθεσιν ν'αποκτήσουν ενδεχομένως δια του τρόπου τούτου εν ενθύμιον>>.

Αίγινα

Ο Γερμανός αρχαιολόγος G. Welter καταγγέλεται ότι κατά τον Αύγουστον ή Σεπτέμβριον του 1941 εξήγαγε τέσσαρα ή πέντε πλήρη κιβώτια αρχαιοτήτων εξ Αιγίνης.Το περιεχόμενόν των δεν ήτο δυνατόν να ταυτισθή,επειδή ο ως άνω αρχαιολόγος διεξήγεν εντάυθα από πολλών ετών ανασκαφάς.Πάντως φαίνεται ότι έχει εξαφανισθή μία μεγάλη μαρμαρίνη επιγραφή,ην είχε παραδώσει εις αυτόν ο φύλαξ αρχαιοτήτων Αιγίνης Γ.Μπήτρος.

Μέγαρα

Εκ των 86 τεμαχίων αρχαιοτήτων,άτινα άφησαν οι Ιταλοί,αφήρεσαν και οι Γερμανοί μερικά,ακαθόριστα ένεκα της ελλείψεως του καταλόγου,όστις εκλάπη παρά των στρατών κατοχής.


Θήβαι

Εκτεταμένη και θρασυτάτη ήτο η διάρρηξις και κλοπή του Μουσείου Θηβών,ήτις εγένετο την 29 Απριλίου 1941.Πολλά αρχαία διηρπάγησαν και πολλαί φθοραί έγιναν εις άλλα,καθώς επίσης και ζημίαι υλικαί πάσης φύσεως,η απαρίθμησις των οποίων είνε δύσκολος,ουχ' ήττον εξηκριβωμένα είναι τα κάτωθι:

Εκ του μουσείου:

1)Κάτω Πάτωμα : Εκ της υπ'αριθ. 41 αρχαιοθήκης αφηρέθησαν τεμάχια τινα τοιχογραφιών και αριθμός τις χανδρών.
2)Άνω Πάτωμα : Εκ των προθηκών 15,20 και 21 αφηρέθησαν ολίγα πήλινα αγγεία και ειδώλια.

Εκ της αποθήκης:

Αφηρέθησαν περί τας τριάκοντα μελαμβαθείς κύλικες μετά ποδός και τεμάχια αγγείων εξ ανασκαφών προερχόμενα.

Εκ του Εφορείου αφήρεσαν:

1)Ένα λύχνον πήλινον (ρωμαικών χρόνων πιθανώς).
2)Τεμάχιον πηλίνου λύχνου (των αυτών χρόνων).
3)Δύο αιχμάς δοράτων σιδηράς (ρωμαικών χρόνων).
4)Μίαν χαλκήν καρφίδα (ρωμαοκών χρόνων).
5)Τρία τεμάχια χαλκών καρφίδων (ρωμαικών χρόνων).
6)Μικρόν τεμάχιον χαλκού αγγείου.
7)Δύο χαλκά βραχιόλια (ρωμαικών χρόνων).
8)Ένα κρίκον χαλκούν (ρωμαικών χρόνων).
9)Χαλκήν λαβήν αγγείου (ρωμαικών χρόνων).
10)Έν πτηνόσχημον χαλκούν ειδώλιον (ρωμαικών χρόνων).
11)Μικρόν τεμάχιον χαλκούν.

Άπαντα τα ανωτέρω προέρχονται εκ της Άνω Αγόριανης.


Ευρήματα Λιβαδείας

1)Τρία πήλινα αγγεία,υστεροελλαδικά ΙΙΙ.
2)Δύο ειδώλια πήλινα,υστεροελλαδικά ΙΙΙ.
3)Ένα πήλινον λύχνον (ρωμαικών χρόνων;).
4)Έν ειδώλιον πήλινον γυναικός κατά το ήμισυ σωζόμενον.

Ευρήματα Ευπαλίου

Μία περικεφαλαία χαλκή εφθαρμένη πιθανώς του 6ου π.Χ. αιώνος.

Εκ των περιχώρων των Θηβών

Εν μοσχίδιον χαλκούν μικρών διαστάσεων του 5ου π.Χ. αιώνος πιθανώς.

Εκ Γαλαξειδίου

Πέντε χαλκά νομίσματα.



Επίσης εκ της προθήκης του Εφορείου αφήρεσαν διάφορα αντικείμενα αξίας αργυρα νεωτέρας τέχνης,ως πόρπας,δακτυλίδια και διάφορα άλλα τεμάχια αγγείων.



Τέλος αφήρεσαν και εν μαρμάρινον κιονόκρανον,το οποίον προ ετών είχε μεταφερθή εις το Μουσείον από τους Αγίους Θεοδώρους.
Μεταξύ των δραστών υπήρξε και εις ονόματι Max Luzak.


ΤΑΝΑΓΡΑ

Τον Απρίλιον του 1941 Γερμανοί στρατιώται εισήλθον εις το Μουσείον Τανάγρας και αφήρεσαν τέσσαρας πηλίνους ίππους,τέσσερα ειδώλια και τινα δακρυδόχα.

Τον Μάιον του 1941 δύο Γερμανοί αξιωματικοί έθεσαν κατά μέρος διαφόρους αρχαιότητας,ας προυτίθεντο να λάβουν μεθ'εαυτών.
Επί τη διαμαρτυρία του φύλακος τας άφησαν εις μίαν γωνίαν και εξέβαλον τον φύλακα περί δέκα λεπτά έξω του Μουσείου,καθ'ο διάστημα είναι πιθανόν να έκλεψαν διαφόρους αρχαιότητας,δεδομένου ότι αυτή ήτο η πρόθεσις της εκεί μεταβάσεώς των.

Πηγή: ΚΕΑ