Είναι η μοναδική ελληνική ποικιλία με αρχέγονο γενετικό υλικό και αυτογονιμοποιείται κατά 99%. Ετσι, αποφεύγει τη γενετική διάβρωση!
Ο Βασίλης Σγουρόπουλος έχει εδώ και δεκαπέντε χρόνια αφιερώσει τη ζωή του στη διάσωση της πολιτισμικής και διατροφικής παράδοσης της Εγκλουβής Λευκάδας, περιοχή από την οποία κατάγεται. Η περίφημη Φακή Εγκλουβής, μία από τις ελάχιστες ποικιλίες φακής από αρχέγονο σπόρο, πρόκειται να γίνει προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ), χάρη στις δικές του προσπάθειες.
Για όσους αγαπούν στοιχειωδώς την ελληνική κουζίνα, οι φακές
Εγκλουβής είναι ίσως οι καλύτερες φακές στην Ελλάδα. Για τους μυημένους,
οι φακές που καλλιεργούνται σε αυτήν τη μικρή γωνιά της Λευκάδας είναι
ένα σπάνιο τρόφιμο, από τα πλουσιότερα όσπρια σε βιολογική αξία, με
μοναδικά οργανοληπτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά. Τα τελευταία δέκα
χρόνια, η έως τότε φθίνουσα παραγωγή έχει αρχίσει να παίρνει τα πάνω
της, ενώ γίνονται συγκεκριμένες προσπάθειες για τυποποίηση του συνόλου
της παραγωγής στην περιοχή, αλλά και για την κατοχύρωση του προϊόντος ως
Π.Ο.Π. (Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης). Πίσω από αυτήν τη σημαντική αλλαγή βρίσκεται ο Βασίλης Σγουρόπουλος, ο πρώτος άνθρωπος που έφερε αλωνιστικό μηχάνημα στην περιοχή το 2001. «Αγόρασα και μετέφερα την πρώτη αλωνιστική μηχανή στην περιοχή, σε μια περίοδο όπου η παραγωγή διαρκώς μειωνόταν, κυρίως επειδή η παραδοσιακή διαδικασία του μαζέματος είναι εξαιρετικά κουραστική. Η μηχανή κατάφερε να ξυπνήσει στους ανθρώπους της περιοχής την επιθυμία να ασχοληθούν ξανά με τη φακή. Σκεφτείτε πως, ενώ το 2001 η παραγωγή δεν ξεπερνούσε τους 5,5 τόνους, το 2003 κάναμε περίπου 20 τόνους παραγωγή. Σήμερα έχουμε ετήσια παραγωγή κοντά στους 60 τόνους», λέει με εμφανή ικανοποίηση, ενώ τονίζει πως η περιοχή μπορεί να φτάσει έως τους 120 τόνους, ώστε το προϊόν να βγαίνει ακέραιο, όπως σήμερα. Αυτός ο διπλασιασμός της παραγωγής εξασφαλίζει σοβαρό εισόδημα στις οικογένειες της περιοχής, πολλές από τις οποίες θα μπορούν να ζήσουν από τη συγκεκριμένη καλλιέργεια. «Μέσα στην επόμενη δεκαετία, πιστεύω πως μπορούμε να φτάσουμε αυτά τα μεγέθη», αναφέρει, τονίζοντας πως τα τελευταία χρόνια, έχουν γυρίσει πίσω στο χωριό άνθρωποι από την πόλη. «Οταν, το 1997, έκανα την πρώτη δική μου παραγωγή με τον παραδοσιακό τρόπο, σχεδόν το σύνολο των καλλιεργητών ήταν ηλικιωμένοι. Σήμερα, υπάρχουν και αρκετοί νέοι άνθρωποι, οι οποίοι έχουν τη διάθεση, την επιθυμία, αλλά και τη δυνατότητα να καταλάβουν πως αυτό που έχουμε εδώ είναι κάτι μοναδικό», τονίζει.
Η σφραγίδα του αυθεντικού.
Με δεδομένο πως πρόκειται για ένα διάσημο και ακριβό προϊόν το οποίο, μέχρι πρόσφατα, λόγω της μικρής παραγωγής, δεν ήταν εύκολο να το βρει κάποιος, είναι αυτονόητη η ερώτηση για το πώς ξεχωρίζει η αυθεντική Φακή Εγκλουβής. «Το κλειδί είναι η ανομοιομορφία. Οπτικά, σε μια χούφτα προϊόντος, πρέπει το βασικό χρώμα της φακής να είναι καφετί, αλλά να βρούμε και πολλές μαύρες φακές, καθώς και φακές με μαύρα και σκούρα καφέ στίγματα πάνω τους. Επίσης, πρέπει να είναι μικρόσπορες και να υπάρχουν και ωχροκίτρινες φακές σε ποσοστό 10% με 20%», μας απαντά, τονίζοντας πως το βασικό τεστ είναι ο βρασμός και η γεύση.
«Οι Φακές Εγκλουβής είναι ευκολόβραστες και όταν μαγειρευτούν, μυρίζουν θαυμάσια! Μια φορά αν έχεις φάει, δεν υπάρχει περίπτωση να κάνεις λάθος μετά». Στο σημείο αυτό, εξηγεί πως η τυποποίηση σε κενό αέρος, την οποία ο ίδιος ακολουθεί και κερδίζει διαρκώς έδαφος ανάμεσα στους καλλιεργητές της περιοχής, εκτός από την υγιεινή, διασφαλίζει και την ανόθευτη διάθεση του προϊόντος, προστατεύοντας πολλαπλώς τον καταναλωτή. «Η φακή φεύγει από εμάς στα 10 ευρώ το κιλό, και στη λιανική πωλείται 18, 19 ως και 22 ευρώ το κιλό. Τα περιστατικά νοθείας είναι μετρημένα, αλλά με την τυποποίηση θα τα εξαλείψουμε εντελώς», τονίζει, εξηγώντας παράλληλα πως οι καλλιεργητές της περιοχής είναι αυστηρότατοι στον σπόρο που χρησιμοποιούν, διασφαλίζοντας στο μέγιστο την καθαρότητα αυτής της ιδιαίτερης παραγωγής. Ομως, δεν είναι μόνο η φακή. Ρόβι, μπίζα, στάρι, μαυραγάνι, γκρινιάρι είναι όλα παραδοσιακές καλλιέργειες της περιοχής, όσπρια μη τροποποιημένα, με αρχέγονο γενετικό υλικό. Οχι τόσο διάσημα όσο η φακή, αλλά εξίσου νόστιμα, τα όσπρια της περιοχής αποτελούν, σύμφωνα με τον κ. Σγουρόπουλο, το δυνατό της χαρτί, κυρίως σε εποχές κρίσης. «Η πρωτογενής παραγωγή, και μάλιστα με σπόρους και ποικιλίες ελληνικές, είναι πραγματικό χρυσάφι στα χέρια μας. Ευτυχώς, έχουμε κάνει πολύ δρόμο. Σκεφτείτε πως το 1967, το οροπέδιο δεν είχε καν δρόμους! Μόλις το 1986 ήρθε το πρώτο τρακτέρ στην περιοχή. Μέσα σε δέκα χρόνια έχουν γίνει πολλά, και είναι σαφές πού πρέπει να πάνε τα πράγματα. Δεν ακολουθούν όλοι με την ίδια ταχύτητα ή την ίδια διάθεση, είναι αναμενόμενο, αλλά τα πράγματα είμαι σίγουρος πως θα πάνε στη σωστή κατεύθυνση.
Έχει ήδη ξεκινήσει η διαδικασία για να πάρει πιστοποιητικό Π.Ο.Π. η Φακή Εγκλουβής -χρειάζονται τρία χρόνια- και μόλις έχει ολοκληρωθεί ο πρώτος χρόνος. Τον Φλεβάρη θα πάρουμε κωδικό από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρά τις ενστάσεις και τα διάφορα προβλήματα, αυτή η κίνηση είναι, νομίζω, καθοριστική για να σωθεί το προϊόν από τη γενετική διάβρωση, τον βασικό κίνδυνο που το απειλεί», αναφέρει, για να καταλήξει: «Πρέπει να γίνει κατανοητό από όλους πως το κοινό συμφέρον βρίσκεται στην αξιοποίηση της αυθεντικότητας. Από αυτήν κερδίζουμε όλοι στο τέλος». «Πρωτομάζεψα φακή τεσσάρων ετών, μαζί με τον παππού μου, το 1964. Εκείνος πέθανε το 1996. Οταν πήγα στο χωριό, αναγκάστηκα να αγοράσω φακή από έναν γείτονα. Εκείνος μου είπε «Αγοράζεις από μένα δική σου φακή», εννοώντας πως προέρχεται από το χωράφι της οικογένειάς μου, το οποίο νοίκιαζε. Αυτή η κουβέντα με προβλημάτισε, και, από τον επόμενο χρόνο, μπήκα στη διαδικασία να κάνω παραγωγή, την πρώτη χρονιά, μάλιστα, με τον παραδοσιακό, χειρωνακτικό τρόπο. Παρά τις δυσκολίες, δεν έχω μετανιώσει στιγμή γι' αυτά τα δεκαπέντε χρόνια διαρκούς ενασχόλησης. Μακάρι να ακολουθήσουν και τα παιδιά μου». Tο 1997, όταν έκανα την πρώτη μου παραγωγή, σχεδόν το σύνολο των καλλιεργητών ήταν ηλικιωμένοι. Σήμερα, υπάρχουν αρκετοί νέοι που έχουν διάθεση να καταλάβουν πως έχουμε κάτι μοναδικό».
ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΧΑΡΙΤΩΜΕΝΗ ΒΟΝΤΑ
ΦΩTOΓΡAΦIΕΣ: ΑΓΓΕΛΟΣ ΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ (αναδημοσίευση απο την εφημερίδα 'ΕΘΝΟΣ''- 13/7/2012).
ΟΙ ΦΑΚΕΣ ΕΓΚΛΟΥΒΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΒΟΛΤΟΙ(ΤΟΥ ΗΛΙΑ ΓΕΩΡΓΑΚΗ)
Οι Εγκλουβισάνες, φορώντας την τοπική φορεσιά τους, σπέρνουν τη
φακή μετά την Πρωτοχρονιά - με τα «παγανά», και την αφήνουν να
«κοιμηθεί» κάτω από το χιόνι. Την άνοιξη, τη βοτανίζουν με γνώση και
επιδεξιότητα από τα ζιζάνιά της. Το καλοκαίρι όταν ωριμάσει, τη
ξεριζώνουν με τα χέρια και την πάνε στο αλώνι. Κρατούν το σπόρο για την
επόμενη χρονιά. Τα λιγοστά χωράφια βρίσκονται στα μικρά οροπέδια πάνω από το χωριό, στην τοποθεσία Βουνί, και στις πλαγιές, όπου εδώ και αιώνες οι κάτοικοι αγωνίζονται με λιθιές, δημιουργώντας σκάλες στα πλευρά του βουνού, να συγκρατήσουν το χώμα από τη διάβρωση. Εκατομμύρια ώρες δουλειάς, χιλιάδες τόνοι ιδρώτα ξοδεύτηκαν για να φτιαχτούν αυτές οι εκπληκτικής ομορφιάς πέτρινες αναβαθμίδες. Είναι ένα μουσείο ζωής! Είναι ένα μουσείο πέτρινης τέχνης! Δεν θα μιλήσουμε για τους Βόλτους, που αποτελούν μοναδικό φαινόμενο σ’ ολόκληρη την υφήλιο! Δεν θα μιλήσουμε για τους Βόλτους, που κατά πάσα πιθανότητα είναι κατάλοιπα της Νεολιθικής εποχής! Δεν θα μιλήσουμε για του Βόλτους που για πολλούς αποτελούν μία σαφή ένδειξη να είναι η Λευκάδα η Ομηρική Ιθάκη! Δεν θα μιλήσουμε για τους Βόλτους, που η αρχιτεκτονική τους έχει στοιχεία απίστευτης στερεομετρικής τεχνικής!
Δεν θα μιλήσουμε για τους Βόλτους, που λειτουργούν ακόμη, δίπλα στα χωράφια που καλλιεργείται αδιάκοπα η φακή και δίπλα στα αλώνια που την αλωνίζουν και την ανεμίζουν για να καθαρίσει από τις ξένες ύλες. Δεν θα μιλήσουμε για τα πηγάδια και το μύλο! …
Δεν θα μιλήσουμε γι’ αυτό το απίστευτο και μοναδικό μουσείο της τέχνης με την πέτρα, που τα χιλιάδες μέτρα αυτού του μωσαϊκού ατενίζουν με ηρεμία το άπειρο!
Ο Άγιος Δονάτος είναι εκεί παρών και προστατεύει αυτό το καταπληκτικής ομορφιάς φυσικό τοπίο, που βεβαίως φιλοτεχνήθηκε από αγράμματους καλλιτέχνες με εκπληκτική τεχνική! (Ας είναι καλά η μηχανικός Μαρία Κοντογιώργη που τον αναστήλωσε). Εδώ σ’ αυτό το ευλογημένο μέρος σπέρνεται, βλαστάνει, μεγαλώνει, ανθίζει και καρπίζει ένα συνηθισμένο όσπριο, η φακή. Συνηθισμένο και γνωστό όσπριο.
Εδώ όμως αυτό το όσπριο, η ΦΑΚΗ, αποκτά μία παγκόσμια μοναδικότητα: είναι η νοστιμότερη και βραστερότερη φακή στον Κόσμο ολόκληρο!
Την κάνουν τα ροζιασμένα χέρια της Γκλουβισάνας; Το κάνει ο αρμυρός ιδρώτας του Γκλουβισάνου; Το κάνει ο Θεός κι ο Άγιος Δονάτος;
Ή είναι αποτέλεσμα των ασβεστολιθικών πετρωμάτων της περιοχής, σε συνδυασμό με ισόρροπες ποσότητες Καλίου; Είναι γνωστό πως στη φυτική παραγωγή το Άζωτο δίνει το πράσινο φύλλωμα, που είναι το εργαστήριο των φυτών, το Κάλι αυξάνει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά και το Ασβέστιο είναι το στοιχείο, που σε μια ισορροπημένη αναλογία με το Κάλιο, κάνει τη φακή να βράζει πολύ πιο γρήγορα από κάθε άλλη, που παράχθηκε σε περιοχή με μη ισόρροπη αναλογία αυτών των στοιχείων.
Εργο ζωής είναι για την Λευκαδίτισσα και αγαπημένη μου φίλη, Ελεονόρα Φιώρου, τό άλμπουμ και το υπέροχο το ντοκυμαντερ της για την Εγλουβή, τους βόλτους και τη φακή με τιτλο ‘’Το οροπέδιο της Εγκλουβής – Κωδικός: ILL 293 ‘μια αψογη δουλειά που εχει εντυπωσιάσει τους πάντες.
Λοιπόν, στο ψηλότερο σημείο της Λευκάδας δημιουργείται ένα μεγάλο οροπέδιο. Η γεωλογική δομή όλης της περιοχής παρουσιάζει πρωτόγονο μεγαλείο. Στο τοπίο που είναι μοναδικής ομορφιάς μοιάζει να έχει παγώσει ο χρόνος στα πρώτα χρόνια της δημιουργίας της Γης. Ο ορεινός όγκος της Ελάτης που μοιάζει σαν να αναδύθηκε από τα έγκατα της Γης παρουσιάζει βραχώδεις κορυφές που περικλείουν μεγάλα ή μικρότερα οροπέδια. Δεσπόζει η ψηλή κορυφή του πλαγιαστού βουνού του Αι Λιά που επιστέφεται από το ξωκλήσι του προφήτη Ηλία, του Παντεπόπτη και από παντού ορατού. Προς τα δυτικά, στην πλαγιά ενός βουνού απλώνεται ένα σεληνιακό τοπίο. Η άμμος καλύπτει τη περιοχή και δημιουργεί ρωγμές σε μεγάλη έκταση. Είναι ο Αμμόκαμπος ή Αχόκαμπος όπως λένε οι χωριανοί.
Στην κορφή του Μεγάλου Όρους στέκονται οι τρεις μεταλλικοί ατσάλινοι όγκοι των ραντάρ του ΝΑΤΟ, απομεινάρια της αχρηστεμένης πλέον Αμερικάνικης Βάσης. Οι σιδερένιοι σκελετοί τους που εγκαταστάθηκαν στα σωθικά του βουνού, είναι σημείο διασταύρωσης των δυνατών ανέμων που συναντιούνται εδώ επάνω σ’ αυτό το σημείο τον νησιού της Λευκάδας ερχόμενοι από όλα τα σημεία τον ορίζοντα και φυσώντας από διαφορετικές θάλασσες.
Από εδώ ψηλά βλέπει κανείς τα Ακαρνανικά Όρη και τα Πριγκηπόννησα της Λευκάδας. Εκεί που συναντιούνται οι πρόποδες αυτών των βουνών είναι φωλιασμένο το χωριό της Εγκλουβής. Περίπου εκατόν πενήντα άνθρωποι ζουν σήμερα στο χωριό της Εγκλουβής, άνδρες και γυναίκες, οι περισσότεροι ηλικιωμένοι. Αυτοί καλλιεργούν με μεγάλη φροντίδα και κρατούν ζωντανό το οροπέδιο της Εγκλουβής. Η ιδιοσυστασία του εδάφους όλης της περιοχής που έχει υψηλή περιεκτικότητα σε κάλιο, επιτρέπει τη καλλιέργεια της φακής που είναι η μοναδική σε ποιότητα στο κόσμο.
Η καλλιέργεια της φακής της Εγκλουβής γίνεται ακόμα και σήμερα με παραδοσιακές μεθόδους. Δίπλα στα χωράφια με τη φακή σε όλα τα οροπέδια μικρότερα ή μεγαλύτερα φύονται αμπέλια ποικιλίας βερτζαμί που παράγει αρίστης ποιότητας κόκκινο βαφικό κρασi. Το κρασί αυτό οι Γάλλοι το χρησιμοποιούσαν παλαιότερα σαν βάση χρώματος για τα κρασιά Μποζολέ. Το χαμηλότερο οροπέδιο που δημιουργείται εδώ είναι στη πραγματικότητα ένας μεγάλος κάμπος 1,500 τ.μ. χιλιομέτρων ονομάζεται Βουνί. Βρίσκεται 3 χλμ. περίπου ψηλότερα από το χωριό της Εγκλουβής και ανήκει σε αυτό. Οι λόφοι που το περικλείουν το προστατεύουν από τους δυνατούς ανέμους και τους κατευθύνουν προς τις ψηλότερες κορφές. Πάνω στο οροπέδιο Βουνί, γύρω από την εκκλησία του Αγιου Δονάτου με τα πηγάδια που είναι γεμάτα πόσιμο βρόχινο νερό είναι κτισμένος ένας περίεργος και μοναδικός στο κόσμο ένας πέτρινος οικισμός που οι ντόπιοι ονομάζουν Βόλτους.
Οι Βόλτοι είναι πέτρινα, θολωτά, ημισφαιρικά, μερικές φορές ωοειδή οικήματα κτισμένα δίπλα σε αλώνια. Τ' αλώνια αυτά είναι διαμορφωμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνεται σωστή εκμετάλλευση του χώρου και της κλίσης τον εδάφους και δημιουργούν μία ενδιαφέρουσα εναλλαγή επιπέδων. Οι Βόλτοι χτίσθηκαν τα νεώτερα χρόνια για την εναποθήκευση της συγκομιδής και των υπαρχόντων κατά την περίοδο του αλωνισμού αλλά και για όλο τον χρόνο.
Ήταν προσωρινή και ασφαλής κατοικία που προστάτευε ανθρώπους και ζώα στις δύσκολες καιρικές συνθήκες σε ένα μέρος που η θερμοκρασία έχει μεγάλη διαφορά την ημέρα και τη νύχτα. Στους Βόλτους κατέφευγαν οι άνθρωποι για δροσιά και ίσκιο στις δύσκολες ζεστές ώρες του μεσημεριού το καλοκαίρι, γιατί το οροπέδιο είναι γυμνό από δέντρα. Η διαμονή των κατοίκων στο οροπέδιο άρχιζε από τον Ιούνιο και τελείωνε το Σεπτέμβριο, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες της χρονιάς και τη συγκομιδή των προϊόντων. Η πτώση της θερμοκρασίας τη νύχτα ανάγκαζε τους ανθρώπους να μεταφέρουν ρούχα για σκέπασμα. Συχνά κοιμόντουσαν και μέσα στια θυμωνιές όπου το περιβάλλον ήταν πιο ζεστό...
Οι Βόλτοι σήμερα χρόνο με το χρόνο καταρρέουν. Ο πανάρχαιος αυτός οικισμός δεν υπάρχει πουθενά αλλού στον κόσμο. Το 1999 το Υπουργείο Πολιτισμού χαρακτήρισε όλα αυτά τα συγκροτήματα τα πηγάδια τους και το χώρο που τα περιβάλει, μνημείο ιστορικό, δείγμα του λαϊκού μας πολιτισμού. Αυτό ενδεχομένως είναι μία αρχή για να προστατευτούνε αυτά τα μνημεία.
http://lefkadatube.gr/watch_video.php?v=0e152f26e7f58b9
http://www.lefkasnews.gr
Αγοράστε φακές!
http://www.fakesegklouvis.com/?l=el
http://www.fakesegklouvis.gr/
http://www.ospriathomas.gr/portal/proionta/ospria/fakes/egklouvis-leykados-detail
